Ζάκυνθος: Το Φιόρο του Λεβάντε

Η Ζάκυνθος ή Τζάντε (από το βενετσιάνικο) είναι ελληνικό νησί στο Ιόνιο Πέλαγος. Το παρατσούκλι του νησιού είναι «Το Φιόρο του Λεβάντε» (ιταλικά: Il fiore di Levante, αγγλικά: The flower of the East) που δόθηκε από τους Ενετούς.

Η Ζάκυνθος βρίσκεται στο ανατολικό τμήμα του Ιονίου πελάγους, περίπου 20χλμ (12 μίλια) δυτικά της ηπειρωτικής Ελλάδας (Πελοπόννησος). Είναι το τρίτο μεγαλύτερο από τα νησιά του Ιονίου. Η Ζάκυνθος είναι χωριστή περιφερειακή ενότητα της περιφέρειας Ιονίων Νήσων. Έχει μήκος περίπου 40χλμ (25 μίλια) και πλάτος 20χλμ (12 μίλια) και καλύπτει έκταση 410χλμ2 (158 mi2) και η ακτογραμμή της είναι περίπου 123χλμ (76 μίλια) σε μήκος. Η ακτογραμμή του έχει μήκος περίπου 123χλμ (76 μίλια). Σύμφωνα με την απογραφή του 2020, το νησί έχει πληθυσμό 39,621 κατοίκους. Το ψηλότερο σημείο είναι ο Βραχιώνας, στα 758μ.

Η Ζάκυνθος είναι τουριστικός προορισμός, με διεθνές αεροδρόμιο που εξυπηρετεί πολλές πτήσεις τσάρτερ από την Ευρώπη.

Το δυτικό μισό του νησιού είναι ορεινό και η νοτιοδυτική ακτή αποτελείται κυρίως από απότομους βράχους. Το ανατολικό μισό είναι μια πυκνοκατοικημένη εύφορη πεδιάδα με μεγάλες αμμώδεις παραλίες, που διακόπτεται από αρκετούς απομονωμένους λόφους, κυρίως τη Μπόχαλη που ατενίζει την πόλη και τη χερσόνησο του Βασιλικού.

Πρωτεύουσα, που έχει το ίδιο όνομα με τον νομό, είναι η πόλη της Ζακύνθου. Βρίσκεται στο ανατολικό τμήμα της βόρειας ακτής. Εκτός από το επίσημο όνομα, ονομάζεται και Χώρα (δηλαδή η πόλη, κοινή ονομασία στην Ελλάδα όταν το ίδιο το όνομα του νησιού είναι ίδιο με το όνομα της κύριας πόλης). Το λιμάνι της Ζακύνθου έχει ακτοπλοϊκή σύνδεση με το λιμάνι της Κυλλήνης στην ηπειρωτική χώρα. Επίσης ένα πλοίο συνδέει το χωριό Άγιος Νικόλαος με την Κεφαλονιά.

Μικρά ακατοίκητα νησιά γύρω από τη Ζάκυνθο που περιλαμβάνονται στον δήμο και την περιφερειακή ενότητα είναι: Μαραθονήσι, Πελούζο, Καμέο στον κόλπο του Λαγανά, Άγιος Νικόλαος κοντά στο ομώνυμο λιμάνι στο βόρειο άκρο και τον Άγιο Ιωάννη κοντά στο Πόρτο Βρώμη στη δυτική ακτή.

Ιστορία

Αρχαία ιστορία

Το όνομα, όπως όλα τα παρόμοια ονόματα που τελειώνουν σε -νθος, έχει προμυκηναϊκή ή πελασγική προέλευση. Στην ελληνική μυθολογία το νησί λέγεται ότι πήρε το όνομά του από τον Ζάκυνθο, τον γιο του θρυλικού Αρκαδού αρχηγού Δάρδανου. Ο αρχαίος Έλληνας ποιητής Όμηρος ανέφερε το νησί στην Ιλιάδα και στην Οδύσσεια, αναφέροντας ότι οι πρώτοι κάτοικοί του ήταν ο γιος του βασιλιά Δάρδανου που ονομαζόταν Ζάκυνθος και οι άνδρες του. Πριν μετονομαστεί σε Ζάκυνθο, το νησί ονομαζόταν Υρία. Στη συνέχεια την κατέκτησε ο Αρκείσιος, απόγονος του βασιλιά της Κεφαλονιάς Κέφαλου, πατέρας του Λαέρτη, και παππούς του Οδυσσέα.

Η Ζάκυνθος συμμετείχε στον Τρωικό Πόλεμο και περιλαμβάνεται στον Ομηρικό Κατάλογο Πλοίων που, αν είναι ακριβής, περιγράφει τη γεωπολιτική κατάσταση στην πρώιμη Ελλάδα κάποια στιγμή μεταξύ της Ύστερης Εποχής του Χαλκού και του 8ου αιώνα π.Χ. Στην Οδύσσεια ο Όμηρος αναφέρει 20 ευγενείς από τη Ζάκυνθο ανάμεσα σε συνολικά 108 μνηστήρες της Πηνελόπης.

Η Ζάκυνθος κατοικήθηκε από τη Νεολιθική Εποχή, όπως έχουν αποδείξει ορισμένες αρχαιολογικές ανασκαφές.

Αργότερα, υπογράφηκε συνθήκη που έκανε τη Ζάκυνθο ανεξάρτητη δημοκρατία, την πρώτη εγκατεστημένη στην Ελλάδα, που κράτησε περισσότερα από 650 χρόνια.

Μεσαιωνική περίοδος

Το 459, το νησί λεηλατήθηκε από τους Βάνδαλους υπό τον Geiseric, οι οποίοι απέσπασαν 500 ντόπιους αριστοκράτες. Η Ζάκυνθος φαίνεται να έχει γλιτώσει από τις σλαβικές επιδρομές του 6ου–7ου αιώνα, καθώς δεν υπάρχουν σλαβικά ονόματα στο νησί.

Κατά τη μεσοβυζαντινή περίοδο (7ος–12ος αι.), η Ζάκυνθος ανήκε στο Βυζαντινό Θέμα Κεφαλληνίας και η τοπική επισκοπή ήταν ομοίως σουφραγκός της Κεφαλληνίας (και αργότερα της Μητρόπολης Κορίνθου). Το 880, οι Αγλαβίδες επιτέθηκαν στη Ζάκυνθο, αλλά ηττήθηκαν από το βυζαντινό ναυτικό υπό τον Νασάρ. Λεηλατήθηκε από τους Πισάνους το 1099, καταλήφθηκε από τον Μαργαρίτο του Μπρίντιζι το 1185 και στη συνέχεια αποτέλεσε τμήμα της κομητείας του παλατίνου Κεφαλλονιάς και Ζακύνθου. Στο νησί εγκαταστάθηκε λατινική επισκοπή, παράλληλα με την ορθόδοξη.

Ενετική περίοδος και σύγχρονη εποχή

Η Ζάκυνθος καταλήφθηκε από την Οθωμανική Αυτοκρατορία το 1478, αλλά κατακτήθηκε από τη Δημοκρατία της Βενετίας το 1482. Παρέμεινε στα χέρια των Ενετών, ως τμήμα των Ενετικών Ιονίων Νήσων, μέχρι την Άλωση της Δημοκρατίας της Βενετίας το 1797, και στη συνέχεια πέρασε διαδοχικά στην Γαλλική κυριαρχία, έγινε μέρος της αυτόνομης Επτονησιακής Δημοκρατίας το 1800, πριν επιστρέψει στους Γάλλους το 1807. Καταλήφθηκε από τους Βρετανούς το 1809, αποτελούσε μέρος των Ηνωμένων Πολιτειών των Ιονίων Νήσων μέχρι την Ένωση των Ιονίων Νήσων με την Ελλάδα το 1864.

Ένωση με την Ελλάδα

Το 1864, η Ζάκυνθος, μαζί με όλα τα άλλα Επτάνησα, έγινε πλήρες μέλος του ελληνικού κράτους, που παραχωρήθηκε από τη Βρετανία για να σταθεροποιήσει την κυριαρχία του νεοστεμμένου βασιλιά των Ελλήνων, γεννημένου στη Δανία, Γεωργίου.

Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος

Κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής στην Ελλάδα, ο δήμαρχος Λουκάς Καρέρ και ο επίσκοπος Χρυσόστομος αρνήθηκαν ναζιστικές εντολές να παραδώσουν μια λίστα με τα μέλη της εβραϊκής κοινότητας της πόλης για απέλαση στα στρατόπεδα θανάτου. Αντίθετα έκρυψαν όλους (ή τους περισσότερους) Εβραίους της πόλης σε αγροτικά χωριά. Σύμφωνα με πηγές, και οι 275 Εβραίοι της Ζακύνθου επέζησαν από τον πόλεμο. Και οι δύο αναγνωρίστηκαν αργότερα ως Δίκαιοι μεταξύ των Εθνών από τον Yad Vashem. Αντίθετα, πάνω από το 80% των Ελλήνων Εβραίων απελάθηκαν σε στρατόπεδα θανάτου και δολοφονήθηκαν στο Ολοκαύτωμα.

Πολιτισμός

Το νησί έχει μεγάλη μουσική παράδοση. Υπήρξε πρόδρομος της όπερας και της οπερέτας στην Ελλάδα και στο νησί αποτελούσε δεσμός μεταξύ των ευγενών και του υπόλοιπου λαού. Το 1815 ιδρύθηκε το πρώτο Μουσικό Σχολείο στην Ελλάδα. Κατά τη διάρκεια των πρώτων Ολυμπιακών Αγώνων (Αθήνα 1896), στην εκδήλωση συμμετείχε το Μουσικό Σχήμα Ζακύνθου. Ήταν η περίοδος που ζαντιώτες συνθέτες, όπως ο Δομενεγίνης Καπνίσης, γνώρισαν φήμη στην Ευρώπη.

Το μυθιστόρημα Among the Olive Groves, της Chrissie Parker διαδραματίζεται κυρίως στο νησί της Ζακύνθου.

Ένα πρώιμο λογοτεχνικό έργο από το νησί είναι η Rimada, ένα ειδύλλιο του 16ου αιώνα με στίχους για τον Μέγα Αλέξανδρο. Αξιοσημείωτοι πρώιμοι συγγραφείς είναι ο Τζάνε Κορωναίο, συγγραφέας του Ανδραγαθέματα του Μπούα, ενός έργου ιστορικής μυθοπλασίας, Νικόλαος Λουκάνης, ανθρωπιστής της Αναγέννησης του 16ου αιώνα, Μάρκος Δεφαρανάς (1503–1575) πιθανώς ο συγγραφέας της Ριμάδας, Παχώμιος Ρουσάνος (1508–1553) λόγιος και θεολόγος και ο Antonio Catiforo (1685–1763) γραμματικός και σατιρικός.

Προς τα τέλη του 18ου αιώνα, αναπτύχθηκε η λεγόμενη Επτανησιακή Σχολή Λογοτεχνίας, αποτελούμενη κυρίως από λυρική και σατυρική ποίηση στο πνεύμα του ρομαντισμού που κυριαρχούσε σε όλη την Ευρώπη εκείνη την εποχή. Η Σχολή συνέβαλε επίσης στην ανάπτυξη του νεοελληνικού θεάτρου. Σημαντικός ποιητής αυτής της σχολής ήταν ο Ζακυνθινός Διονύσιος Σολωμός. Ο Νικόλαος Κουτούζης, ο οποίος επίσης κατέχει εξέχουσα θέση στην Επτανέζικη Ζωγραφική Σχολή. Ο Γεώργιος Τερτσέτης (1800–1873), πολιτικός, ποιητής και ιστορικός.

Μουσεία

Υπάρχουν δύο μουσεία που βρίσκονται στην πόλη της Ζακύνθου: Το Βυζαντινό Μουσείο της Ζακύνθου, με αναγεννησιακά έργα ζωγραφικής, βυζαντινές εικόνες και άλλα. Και το Μουσείο Σολωμού και Επιφανών Προσώπων Ζακύνθου, που φιλοξενεί το μαυσωλείο του Διονυσίου Σολωμού και του Ανδρέα Κάλβου, καθώς και έργα πολλών επιφανών Ζακυνθινών.

Χλωρίδα και πανίδα

Το ήπιο μεσογειακό κλίμα και οι άφθονες χειμερινές βροχοπτώσεις προικίζουν το νησί με πυκνή βλάστηση. Τα κύρια γεωργικά προϊόντα είναι το ελαιόλαδο, η σταφίδα, τα σταφύλια και τα εσπεριδοειδή. Η σταφίδα της Ζακύνθου είναι ένα μικρό γλυκό σταφύλι χωρίς κουκούτσι που είναι εγγενές στο νησί.

Ο κόλπος του Λαγανά είναι η κύρια περιοχή φωλιάσματος για τις θαλάσσιες χελώνες Καρέτα Καρέτα στη Μεσόγειο. Κάθε χρόνο στις αρχές Ιουνίου οι θηλυκές χελώνες έρχονται στις νότιες παραλίες για να θάψουν τα αυγά τους στην άμμο. Η περίοδος επώασης για τη φωλιά είναι περίπου πενήντα πέντε ημέρες, μετά την οποία τα νεογνά βγαίνουν από τη φωλιά και παίρνουν το δρόμο τους προς τη θάλασσα. Το ποσοστό επιβίωσης των νεοσσών είναι πολύ μικρό και υπολογίζεται ότι μόνο ένα στα χίλια νεογνά που εισέρχονται στη θάλασσα ζει μέχρι την ενηλικίωση. Κάθε φωλιά περιέχει περίπου εκατόν έως εκατόν είκοσι αυγά, καθένα από τα οποία έχει περίπου το μέγεθος και το σχήμα μιας μπάλας του πινγκ-πονγκ. Οι θηλυκές χελώνες αρχίζουν να βάζουν φωλιές σε ηλικία περίπου είκοσι έως τριάντα ετών.

Αξιοθέατα & Σημεία ενδιαφέροντος

Το πιο διάσημο ορόσημο του νησιού είναι η Παραλία Ναυαγίου (Ναυάγιο). Είναι ένας όρμος στη βοριοδυτική ακτή (κοντά στο χωριό Αναφωνήτρια), απομονωμένος από ψηλούς βράχους και προσβάσιμος μόνο με βάρκα. Η παραλία και ο πυθμένας της θάλασσας είναι φτιαγμένοι από λευκά βότσαλα και άμμο και περιβάλλονται από γαλαζοπράσινα νερά. Πήρε το όνομά του από ένα ναυάγιο (Μ. Β. Παναγιώτης), που βυθίστηκε στην ακτή γύρω στο 1980. Η περιοχή της κορυφογραμμής από την Αναφωνήτρια έχει ένα μικρό κατάστρωμα παρατήρησης που βλέπει στο ναυάγιο, και υπάρχει ένα μοναστήρι κοντά.

Πολυάριθμες «Γαλάζιες Σπηλιές», βρισκονται σε γκρεμούς γύρω από το ακρωτήρι Σκινάρι και είναι προσβάσιμες μόνο με μικρά σκάφη. Οι ακτίνες του ήλιου αντανακλούν μέσα από το μπλε θαλασσινό νερό και τις λευκές πέτρες του πυθμένα και των τοίχων των σπηλαίων, δημιουργώντας οπτικά εφέ φωτισμού.

Οι νότιες και ανατολικές ακτές υπάρχουν πολλές μεγάλες αμμώδεις παραλίες, οι οποίες προσελκύουν τουρίστες τους καλοκαιρινούς μήνες. Το μεγαλύτερο τουριστικό θέρετρο είναι ο Λαγανάς, του οποίου η παραλία εκτείνεται περίπου 10km (6mi).

Η μικρή παραλία Ξύγια στα βόρεια φημίζεται για τις υποθαλάσσιες πηγές της, πλούσιες σε θείο, δίνοντας μια ξεχωριστή μυρωδιά.

Το Μαραθονήσι (γνωστό και ως «νησί της χελώνας» λόγω του σχήματός του που μοιάζει με χελώνα) είναι ένα νησάκι κοντά στη Λίμνη Κεριού. Τροπική βλάστηση, τιρκουάζ νερά, παραλίες και θαλάσσιες σπηλιές. Το νησί προσφέρει εξαιρετικά αξιοθέατα για δύτες. Πολλές από τις τοποθεσίες καταδύσεων είναι τα σπήλαια γύρω από το νησί. Επιπλέον, μπορεί να βρεθεί ένα ευρύ φάσμα θαλάσσιας ζωής, όπως σμέρνες, φώκιες, χταπόδια και χελώνες Καρέτα Καρέτα.

Το Κερί βρίσκεται στα νότια του νησιού, είναι ορεινό χωριό με έναν φάρο στα νότια. Είναι το πανόραμα του νότιου τμήματος του Ιονίου Πελάγους. Ολόκληρη η δυτική ακτή από το Κερί μέχρι το Σκινάρι περιέχει πολυάριθμους ενδιαφέροντες βραχώδεις σχηματισμούς.

Ο λόφος της Μπόχαλης πάνω από την πόλη της Ζακύνθου βρίσκεται το ενετικό κάστρο και προσφέρει πανοραμική θέα στην πόλη. Ο λόφος του Στράνη που βρίσκεται στην άλλη πλευρά της Μπόχαλης είναι το μέρος όπου ο Διονύσιος Σολωμός έγραψε τον ελληνικό εθνικό ύμνο.